Pałac w Janowicach Wielkich

Pałac Schaffgotschów

nr rej. A/903/259 z 23 kwietnia 1951
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Janowice Wielkie
Adres	Chłopska 1
Styl architektoniczny	renesans, barok, klasycyzm
Kondygnacje	4
Rozpoczęcie budowy	1608
Ważniejsze przebudowy	1775 1830-1840 1920 2005
Pierwszy właściciel	Daniel Schaffgotsch
Położenie na mapie Polski Pałac Schaffgotschów
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Pałac Schaffgotschów
Położenie na mapie powiatu karkonoskiego Pałac Schaffgotschów
Położenie na mapie gminy Janowice Wielkie Pałac Schaffgotschów
50°52′54,4″N 15°55′25,3″E/50,881778 15,923694
Multimedia w Wikimedia Commons

Pałac w Janowicach Wielkich – zabytkowy pałac^[1] w zespole pałacowym^[2] usytuowany w północnej części wsi, na północnym brzegu niedaleko płynącego Bobru.

Pałac w Janowicach zbudowany w XIV wieku przez rycerza von Beier. Hrabia Daniel von Schaffgotsch, właściciel pobliskiego Bolczowa, zlecił w latach 1608–1609 rozbudowę dworu. Po szkodach w 1642 roku podczas wojny trzydziestoletniej i po podpaleniu przez wojska szwedzkie w roku 1645 posiadłość znajdowała się w rękach rodziny von Manschwitz, a następnie: von Promnitz i zu Stolberg-Wernigerode. Barokowy kształt rezydencja przybrała w 1775 r., a kolejnej przebudowy dokonano w roku 1830. w latach 1830–1840 (wówczas dla Wilhelma Stolberga) założono piękny, dobrze zachowany do dziś park krajobrazowy z widokiem na Janowice, Rudawy Janowickie i pobliskie Góry Sokole. Park został wpisany na listę zabytków w 1977 roku. Do dziś w parku zachowało się blisko siedemset drzew. W 1803 r. powstały stylowe, drewniane, przysłupowo-ryglowe budynki gospodarcze. W 1917 pożar strawił oficyny, które wkrótce odbudowano przeznaczając część zabudowań gospodarczych pod schronisko młodzieżowe. Rozbudowano je w 1920 r. Z renesansowego detalu zachował się kominek w dawnej sali balowej. Po II wojnie światowej znajdowały się tu początkowo biura komunalne. W 1962 r. umieszczono w pałacu dom pomocy społecznej, który funkcjonuje do dziś^[3]. Dziś zespół pałacowy należy do jednych z najlepiej utrzymanych obiektów z tego okresu.

Plan założenia składa się z wydłużonego prostokątnego korpusu oficyny oraz przyległego od zachodu kwadratowego założenia głównego z osiowo usytuowaną sienią. Na zachód od niej występuje układ dwutraktowy, na wsch. trzytraktowy, z korytarzowym traktem środkowym, z którego prowadzi przejście do oficyny. Budynek główny o bryle zwartej przykryty dachem czterospadowym. Oficyna posiada dachy kalenicowe z licznymi facjatami. W elewacji frontowej na osi występuje portal z kluczem i datą 1765. Po bokach gładkie pilastry na cokołach, podtrzymujące gierowany gzyms. Wnętrza korpusu głównego zachowały jedynie sklepione pomieszczenia piwnic i parteru (pocz. XVII i XVIII w.). W oficynie większość pomieszczeń zachowała historyczny charakter. Znaczną część zajmuje wielka sala balowa, obejmująca wysokość dwóch kondygnacji, po wschodniej stronie występuje empora wsparta na toskańskich kolumnach. Sufit posiada obramowania nieistniejącego obecnie plafonu. Obok sali balowej zachowało się pomieszczenie z kominkiem, na którym umieszczono żeliwną tarczę herbową Stolbergów z wyżej umieszczoną książęcą koroną. Wnętrze kominka wypełniają renesansowe żeliwne, płaskorzeźbione płyty pochodzące najprawdopodobniej z Dolnej Saksonii, być może z siedziby rodowej Wernigerode.

• Mauzoleum rodziny Schaffgotschów w Raszowie

• Wojciech Kapałczyński, Piotr Napierała: Zamki, pałace i dwory Kotliny Jeleniogórskiej. Wrocław: Fundacja Doliny Pałaców i Ogrodów Kotliny Jeleniogórskiej, 2005, s. 65–67. ISBN 83-92292-21-9.
• oprac.Ernst Badstübner et al. ; red. Sławomir Brzezicki i Christine Nielsen ; oprac. Grzegorz Grajewski i Dietmar Popp ; red. językowa Marcin Grabski, Olga Rutkowska ; tł. Barbara Ilkosz i Teresa Szymczyk: Zabytki sztuki w Polsce: Śląsk. Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2006., 2005, s. 338–339. ISBN 83-92290-61-5.

• Strona domu pomocy społecznej
• Film nt. Pałacu