Ilya Prigogine (1977) | |
Państwo działania | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
25 stycznia 1917 |
Data i miejsce śmierci |
28 maja 2003 |
profesor | |
Specjalność: chemia, fizyka | |
Uczelnia |
Uniwersytet w Brukseli |
Odznaczenia | |
Nagrody | |
Ilya Prigogine, ros. Илья Романович Пригожин, Ilja Romanowicz Prigożin (ur. 12 stycznia?/25 stycznia 1917 w Moskwie, zm. 28 maja 2003 w Brukseli[1]) – belgijski fizyk i fizykochemik pochodzenia rosyjskiego, arystokrata, laureat Nagrody Nobla z dziedziny chemii w roku 1977 za wkład w rozwój termodynamiki nierównowagowej procesów nieodwracalnych, a w szczególności za teorię struktur dyssypatywnych.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Jego ojciec, Roman Prigożin, był inżynierem chemikiem na Politechnice Moskiewskiej. Rodzina opuściła Rosję w 1921 r. i wyemigrowała najpierw do Niemiec, a w 1929 r. osiadła na stałe w Brukseli. Prigogine studia wyższe ukończył w 1939 na Université Libre de Bruxelles, uzyskując licencjat z nauk chemicznych. Stopień doktora nauk chemicznych uzyskał w roku 1941, stopień Agregé de l'Enseignement Supérieur z chemii fizycznej w 1945 roku. Od 1947 nauczał chemii na Uniwersytecie w Brukseli (Universite Libre de Bruxelles), a później inżynierii chemicznej w Uniwersytecie Teksaskim w Austin. W 1961 r. poślubił Polkę, Marynę Prokopowicz, która wspierała go w jego pracy do końca życia.
W 1967 założył Center for Statistical Mechanics, później przemianowany na Ilya Prigogine Center for Studies in Statistical Mechanics and Complex Systems. Od 1962 był dyrektorem Międzynarodowego Instytutu Solvaya Fizyki i Chemii w Brukseli. W 1989 Prigogine otrzymał tytuł hrabiego nadany przez króla Belgii Baldwina I. Członek 64 akademii naukowych i innych organizacji, między innymi Belgijskiej Królewskiej Akademii Nauk, Literatury i Sztuk Pięknych, członek honorowy Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Otrzymał 53 honorowych stopni (honoris causa, w tym także Politechniki Wrocławskiej[2] i Uniwersytetu Jagiellońskiego), a także wiele odznaczeń, między innymi Medal Rumforda od Royal Society of London, Imperial Order of the Rising Sun (Gold & Silver Medals), Japan; Medal Kartezjusza, Paryż.
Działalność naukowa
[edytuj | edytuj kod]Ilya Prigogine otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii w 1977 za pracę na temat termodynamiki układów działających dynamicznie w warunkach nierównowagowych. Argumentował on (matematycznie, nie eksperymentalnie), że układy dalekie od równowagi, z dużym przepływem energii, mogą produkować wyższy stopień porządku. Badania Prigogine doprowadziły do podważenia modelu nauki klasycznej, koncentrującej się na badaniu procesów deterministycznych i do odejścia od deterministycznego modelu rzeczywistości na rzecz modelu świata, w którym regułą jest przypadkowość i nieodwracalność. Prigiogine sformułował jedną z podstawowych teorii procesów nierównowagowych. Jego prace dały podstawy do nauki o chaosie.
Wiodącym zagadnieniem pracy naukowej Ilya Prigogine była rola czasu w naukach fizycznych i w biologii. Przyczynił się znacząco do zrozumienia procesów nieodwracalnych, szczególnie w systemach dalekich od równowagi. Skutki jego prac nad strukturami rozpraszającymi pobudziły wielu naukowców na świecie i miały duże konsekwencje dla współczesnego zrozumienia systemów biologicznych. Prigogine był współtwórcą teorii chaosu.
W klasycznej termodynamice dyssypacja energii przy przepływie ciepła, tarciu i podobnych procesach zawsze powiązana była ze stratą. Pojęcie struktury dyssypatywnej Prigogine'a wprowadziło radykalną zmianę w tym ujęciu pokazując, że w otwartych systemach dyssypacja może stać się źródłem porządku. W chaotycznym zachowaniu się układu, w którym ma miejsce bardzo wielka dyssypacja energii kształtują się pewne tymczasowe struktury i wkrótce zanikają. Nigdy natomiast nie wykazał – nawet matematycznie – że struktury te powielają się lub generują jeszcze wyższe stopnie porządku. Użył on przykładu niewielkich wirów w filiżance gorącej kawy. Podobnym przykładem byłby dużo większy "wir" w trakcie tornada czy huraganu. Można je postrzegać jako "struktury" i wyglądają jak "uporządkowane", ale szybko zanikają ostatecznie zwiększając a nie zmniejszając entropię układu rozpatrywanego jako całość.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Prigogine Ilia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-20] .
- ↑ Tytuły doktora honoris causa nadane przez Politechnikę Wrocławską. portal.pwr.wroc.pl. [dostęp 2011-02-23].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Nagrody Nobla. Leksykon PWN, Beata Tarnowska (red.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13393-7, OCLC 830213964 .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- ISNI: 0000000081693793
- VIAF: 99876969
- LCCN: n79045078
- GND: 11883567X
- NDL: 00453344
- BnF: 11920651t
- SUDOC: 059782579
- SBN: CFIV012023
- NLA: 36554406
- NKC: jn19981002038
- DBNL: prig002
- BNE: XX1077477
- NTA: 068407513
- BIBSYS: 90111740
- CiNii: DA00140859
- Open Library: OL2677387A
- PLWABN: 9810621214205606
- NUKAT: n95002484
- J9U: 987007278324805171
- PTBNP: 50997
- CANTIC: a10140451
- LNB: 000031892
- NSK: 000096161
- CONOR: 18807395
- BLBNB: 000278065
- KRNLK: KAC199622172
- LIH: LNB:V*59279;=BS