Doris Lessing (2006) | |
Imię i nazwisko |
Doris May Lessing |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość | |
Język | |
Dziedzina sztuki |
powieść, opowiadanie, esej, literatura faktu, dramat, poezja |
Ważne dzieła | |
| |
Odznaczenia | |
Nagrody | |
Nagroda Nobla w dziedzinie literatury
| |
Strona internetowa |
Doris May Lessing z domu Tayler (ur. 22 października 1919 w Kermanszahu, zm. 17 listopada 2013 w Londynie) – angielska pisarka, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (2007).
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się w rodzinie brytyjskiej w Persji, dzisiejszym Iranie. Jej ojciec Alfred Cook Tayler, okaleczony w I wojnie światowej, był urzędnikiem w Imperial Bank of Persia, matka zaś była pielęgniarką. Wczesne dzieciństwo Lessing spędziła w Kermanszahu. W latach dwudziestych XX w. rodzina przeniosła się do Rodezji, gdzie jej ojciec kupił farmę. W 1948 przeprowadziła się do Anglii.
11 października 2007 przyznano jej literacką Nagrodę Nobla, uzasadniając wybór stwierdzeniem: „...jej epicka proza jest wyrazem kobiecych doświadczeń. Przedstawia je z pewnym dystansem, sceptycyzmem, ale też z ogniem i wizjonerską siłą”[1]. Była najstarszą osobą nagrodzoną literacką Nagrodą Nobla. Przed nią najstarszym laureatem był Theodor Mommsen, mający w momencie przyznawania nagrody 85 lat.
Zmarła 17 listopada 2013 roku w Londynie w wieku 94 lat[2].
Zaangażowanie społeczne i polityczne
[edytuj | edytuj kod]Była znana z krytycznych opinii o polityce wewnętrznej RPA okresu apartheidu, co doprowadziło do jej długoletniego zakazu wjazdu do RPA oraz Rodezji.
Uznanie zdobyła dzięki książkom psychologicznym i obyczajowym z życia kobiet. Ze względu na wymowę części swojej twórczości Doris Lessing stała się żywym symbolem marksizmu, feminizmu, antykolonializmu i sprzeciwu wobec apartheidu. Przez pewien czas była członkiem Komunistycznej Partii Wielkiej Brytanii, ale wystąpiła z niej po radzieckiej interwencji na Węgrzech w 1956 roku. W powieści „A Ripple from the Storm” już wyśmiewa swoją fascynację komunizmem. Jest autorką ponad czterdziestu dzieł. Kilka jej książek należy do gatunku science-fiction.
W wywiadzie udzielonym dla hiszpańskiej gazety „El País” pisarka określiła prezydenta USA George’a W. Busha jako „światową katastrofę”, a byłego premiera brytyjskiego Tony’ego Blaira jako „katastrofę dla własnego kraju”[3]. Ponadto Doris Lessing powiedziała: „Niektórzy Amerykanie będą myśleć, że oszalałam. Dużo ludzi zginęło, prestiżowe budynki zostały zburzone, ale zamachy z 11 września nie były tak straszne w porównaniu z krwawym terrorem Irlandzkiej Armii Republikańskiej (IRA)”[3].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Twórczość Doris Lessing określa się jako autobiograficzną, ze względu na wielokrotne czerpanie z własnych doświadczeń z czasów pobytu w Afryce. Pisarka w swoich powieściach skupiała się na takich zjawiskach jak zderzenia kultur, niesprawiedliwość społeczna i rasowa, konflikt między jednostką a społeczeństwem[4].
Twórczość Lessing można podzielić na trzy okresy. Pierwszy, "komunistyczny" (1944-1956), gdy pisarka skupiała się na opisywaniu spraw społecznych. Z tego czasu pochodzi też jej debiutancka powieść, Trawa śpiewa, z 1950 roku, której akcja toczy się w Rodezji Południowej, opowiadającą o relacji białej żonie właściciela farmy z czarnym służącym. Powieść ta przyniosła jej dużą popularność i odniosła sukces zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i za granicą[5].
W latach 50. i 60. Lessing publikowała kolejne części cyklu The Children of Violence, częściowo opartej na wątkach autobiograficznych. Licząca sześć części seria, opowiadająca historię życia Marty Quest, była nowoczesnym odpowiednikiem XIX-wiecznych powieści o dojrzewaniu[6].
Drugi okres to "psychologiczny" (1956-1969), a pochodzi z niego powieść Złoty notes z 1962 roku jest uznawana za jedno z przełomowych dzieł Lessing, uważana za jednej z klasyków literatury feministycznej[7].
Trzeci okres, "sufistyczny", to czas inspiracji sufizmem i science fiction, z którego pochodzi seria powieści fantastycznych The Canopus in Argos (1979-1983)[8].
W Polsce książki Doris Lessing tłumaczyli, m.in. Bogdan Baran, Agnieszka Glinczanka, Anna Gren, Zofia Kierszys, Wacław Niepokólczycki, Magdalena Słysz, Andrzej Szulc i Barbara Rewkiewicz-Sadowska.
Dzieła
[edytuj | edytuj kod]- The Grass Is Singing (1950) – powieść, wyd. pol. Trawa śpiewa, Świat Książki 2008
- This Was the Old Chief’s Country 1951 – opowiadania
- Cykl The Children of Violence
- Martha Quest (1952) – wyd. pol. Martha Quest, Albatros 2008
- Five Short Novels (1953) – opowiadania, wyd. pol. Mrowisko, PIW 1956
- A Proper Marriage (1954) – wyd. pol. Odpowiednie małżeństwo, Albatros 2009
- A Ripple from the Storm (1958) – wyd. pol. Fala po burzy, Albatros 2010
- Landlocked (1965) – wyd. pol. Czas nadziei, Albatros 2013 (zapowiedź)
- The Four-Gated City (1969) – wyd. pol. Miasto o czterech bramach, Albatros 2013
- Going Home (1957) – pamiętniki
- The Habit of Loving (1957) – opowiadania
- In Pursuit of the English (1960) – tekst niebeletrystyczny
- The Golden Notebook (1962) – powieść, wyd. pol. Złoty notes, Świat Książki 2009
- A Man and Two Women (1963) – opowiadania, wyd. pol. Mężczyzna i dwie kobiety, PIW 2008
- African Stories (1964) – opowiadania, wyd. pol. Opowieści afrykańskie, Albatros 2008
- Cykl Cat Tales (Kocie opowieści)
- Particularly Cats (1967) – opowiadania i teksty niebeletrystyczne
- Particularly Cats and Rufus the Survivor (1993)
- The Old Age of El Magnifico (2000) – opowiadania i teksty niebeletrystyczne
- On Cats (2002) – opowiadania, wyd. pol. O kotach, Prószyński i S-ka 2008
- Briefing for a Descent into Hell (1971) – wyd. pol. Przed zstąpieniem do piekieł, W.A.B. 2008
- The Temptation of Jack Orkney and other Stories (1972) – opowiadania
- The Summer Before the Dark (1973) – powieść, wyd. pol. Lato przed zmierzchem, Czytelnik 1976
- This Was the Old Chief’s Country: Collected African Stories, Vol. 1 (1973)
- The Sun Between Their Feet: Collected African Stories, Vol. 2 (1973) – opowiadania, wyd. pol. Drugie opowieści afrykańskie, Albatros 2011
- A Small Personal Voice (1974) – eseje
- Memoirs of a Survivor (1974) – powieść, wyd. pol. Pamiętnik przetrwania, Wydawnictwo Literackie 1990, ISBN 83-08-02176-X.
- Stories (1978) – opowiadania
- To Room Nineteen: Collected Stories, Vol. 1 (1978) – opowiadania, wyd. pol. Pokój nr 19, PIW 1996
- The Canopus in Argos: Archives – seria powieści fantastycznych
- Shikasta (1979)
- The Marriages Between Zones Three, Four and Five (1980)
- The Sirian Experiments (1980)
- The Making of the Representative for Planet 8 (1982)
- The Sentimental Agents in the Volyen Empire (1983)
- The Good Terrorist (1985) – wyd. pol. Dobra terrorystka, Albatros 2008
- Prisons We Choose to Live Inside (1987) – eseje
- The Wind Blows Away Our Words (1987)
- The Fifth Child (1988) – wyd. pol. Piąte dziecko, Wydawnictwo Marba Crown 1992, ISBN 83-85467-03-3.
- African Laughter: Four Visits to Zimbabwe (1992) – pamiętnik
- Conversations, red. Earl G. Ingersoll (1994) – wywiady
- Autobiografie
- Under My Skin: Volume One of My Autobiography, to 1949 (1994) – wyd. pol. Pod skórą, Świat Książki 2010
- Walking in the Shade: Volume Two of My Autobiography 1949 to 1962 (1997) – wyd. pol. Spacer w cieniu, Świat Książki 2010, ISBN 978-83-247-1100-0.
- Spies I Have Known (1995) – opowiadania
- Love, Again (1996) – wyd. pol. Znów ta miłość, W.A.B. 2009
- The Pit (1996) – opowiadania
- Mara and Dann (1999) – wyd. pol. Mara i Dann, Vis-à-vis/Etiuda 2012
- Ben, in the World (2000) – wyd. pol. Podróż Bena, PIW 2005, ISBN 83-06-02982-8.
- The Sweetest Dream (2001)
- The Grandmothers: Four Short Novels (2003) – opowiadania, wyd. pol. Dwie kobiety, Wielka Litera 2013
- The Story of General Dann and Mara’s Daughter, Griot and the Snow Dog (2005) – kontynuacja Mary and Danna
- The Cleft (2007) – wyd. pol. Szczelina, Świat Książki 2008
- Alfred and Emily (2008) – wyd. pol. Alfred i Emily, Wydawnictwo Literackie 2009
- Jako Jane Somers
- The Diary of a Good Neighbour (1983)
- If the Old Could... (1984)
Nagrody i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]- Somerset Maugham Award (1954) – za książkę Mrowisko
- Prix Médicis étranger (1976)
- Österreichischem Staatpreis für Europäische literatur (1981)
- Shakespeare-Preis der Alfred Toepfer Stiftung F.V.S., Hamburg (1982)
- W. H. Smith Literary Award (1986)
- Palermo Prize (1987)
- Premio Internazionale Mondello (1987)
- Premio Grinzane Cavour (1989)
- Doktorat honoris causa Harvard University (1995)
- James Tait Black Memorial Prize za biografię (1995)
- Los Angeles Times Book Prize (1995)
- Premi Internacional Catalunya (1999)
- Order Kawalerów Honorowych (1999)
- Companion of Literature of the Royal Society of Literature (2000)
- David Cohen British Literary Prize (2001)
- Nagroda Księcia Asturii (2001)
- S.T. Dupont Golden PEN Award (2002)
- Nagroda Nobla w dziedzinie literatury (2007)
- Złoty Order Mapungubwe (RPA, 2008)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ The Nobel Prize in Literature 2007 [online], NobelPrize.org [dostęp 2020-12-19] (ang.).
- ↑ Doris Lessing, Nobel Prize-winning author, dies aged 94, „BBC News”, 17 listopada 2013 [dostęp 2020-12-19] (ang.).
- ↑ a b BRT1 Cultuur-Media Teletekst, 21 września 2007].
- ↑ Biography [online], www.dorislessing.org [dostęp 2020-12-19] .
- ↑ The Grass Is Singing, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ The Nobel Prize in Literature 2007 [online], NobelPrize.org [dostęp 2020-12-19] (ang.).
- ↑ The 100 best novels: No 81 – The Golden Notebook by Doris Lessing (1962) [online], the Guardian, 6 kwietnia 2015 [dostęp 2020-12-19] (ang.).
- ↑ Doris Lessing - Literature [online], literature.britishcouncil.org [dostęp 2020-12-19] .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Lorna Sage , Doris Lessing obituary [online], theguardian.com, 17 listopada 2013 [dostęp 2013-11-18] (ang.).
- Peter Guttridge , Doris Lessing: Nobel Prize-winning author whose work ranged from social and political realism to science fiction [online], independent.co.uk, 17 listopada 2013 [dostęp 2013-11-18] (ang.).
- Helen T. Verongos , Doris Lessing, Author Who Swept Aside Convention, Is Dead at 94 [online], nytimes.com, 17 listopada 2013 [dostęp 2013-11-18] (ang.).
- Kim Murphy , Doris Lessing dies at 94; British novelist of the 'female experience’ [online], latimes.com, 18 listopada 2013 [dostęp 2013-11-20] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-24] (ang.).
- ISNI: 0000000368635304, 0000000121009715
- VIAF: 44301766
- LCCN: n79041772
- GND: 118572113
- NDL: 00447461
- LIBRIS: 31fhkn7m27dm7lv
- BnF: 11912701t
- SUDOC: 028188993
- SBN: CFIV010236
- NLA: 36138156
- NKC: jn19990005015, jo2007362194
- DBNL: less009
- BNE: XX974781
- NTA: 068373244
- BIBSYS: 90060021
- CiNii: DA00733715
- Open Library: OL27709A
- PLWABN: 9810675293005606
- NUKAT: n95211815
- OBIN: 108270
- J9U: 987007264456405171
- PTBNP: 73662
- CANTIC: a10372507
- LNB: 000001563
- NSK: 000053812
- BNA: 000023425
- CONOR: 9453667
- BNC: 000117577
- ΕΒΕ: 65796
- BLBNB: 000266606
- KRNLK: KAC200704708, KAC199616434
- LIH: LNB:V*83533;=BI