Klemens VII (papież)

Klemens VII

Clemens Septimus

Giulio Zanobi di Giuliano de’ Medici
Papież Biskup Rzymu
Klemens VII (ok. 1531)
Kraj działania	Państwo Kościelne
Data i miejsce urodzenia	26 maja 1478 Florencja
Data i miejsce śmierci	25 września 1534 Rzym
Miejsce pochówku	Bazylika Santa Maria sopra Minerva, ?↗
Papież
Okres sprawowania	1523–1534
Władca Florencji
Okres sprawowania	1519–1523
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Sakra biskupia	21 grudnia 1517
Kreacja kardynalska	29 września 1513 Leon X
Pontyfikat	19 listopada 1523
Multimedia w Wikimedia Commons

Klemens VII (łac. Clemens VII; właśc. Giulio de’ Medici; ur. 26 maja 1478 we Florencji, zm. 25 września 1534 w Rzymie^[1]) – papież w okresie od 19 listopada 1523 do 25 września 1534^[2].

Pochodził z rodu Medyceuszy^[3]. Był nieślubnym synem Juliana Medyceusza i jego metresy, Fioretty Gorini^[3]. Jego stryjem był Wawrzyniec Wspaniały, a kuzynami – kardynał Hipolit Medyceusz i papież Leon X^[3]. Urodził się miesiąc po zamordowaniu Juliana i otrzymał imiona Giulio Zenobio^[3].

W 1513 został, przez Leona X, kreowany kardynałem i mianowany arcybiskupem Florencji^[2]. 4 lata później został wicekanclerzem Kościoła Rzymskiego, gdzie odpowiadał za politykę papieską w stosunku do Marcina Lutra^[2]. W 1521 roku przygotowywał sojusz Leona X z Karolem V, a jednocześnie sprawował władzę w rodzinnej Florencji (od 1519)^[2].

Po śmierci Hadriana VI, konklawe trwało 50 dni^[2]. 1 października 1523 trzydziestu pięciu elektorów zebrało się w kaplicy Sykstyńskiej^[4]. Młody wicekanclerz Medyceusz, był popierany przez cesarza, a także zapewnił sobie poparcie Wenecji, z którą prowadził wcześniej korespondencję^[4]. Głównym kontrkandydatami byli Pompeo Colonna i Alessandro Farnese^[4]. Było także kilku popieranych kardynałów spoza Włoch (m.in. Thomas Wolsey), lecz nastroje w Rzymie nie pozwoliły na elekcję obcokrajowca^[4]. Giulio Medici został wybrany 19 listopada 1523^[1].

Jedną z pierwszych inicjatyw nowego papieża, było zaprowadzenie pokoju pomiędzy władcami chrześcijańskimi, w celu zawiązania szerokiej koalicji przeciwko Turkom^[1]. Usiłował więc doprowadzić do rozejmu pomiędzy królem Francji, Franciszkiem I, a cesarzem Karolem V^[2]. Działanie to było także powodowane troską o Florencję^[2]. Początkowo odmówił Karolowi odnowienia sojuszu obronnego, a po podbiciu Mediolanu (1524) przez Franciszka, zawarł sojusz z francuskim królem i z Wenecją (na przełomie 1524 i 1525)^[2]. Kiedy jednak Francja poniosła klęskę w bitwie pod Pawią, papież ponownie zwrócił się do Karola^[2]. Kolejną zmianę politycznego frontu przedstawił Klemens w maju 1526, kiedy to założył z Francją, Mediolanem, Wenecją i Florencją Ligę Świętą przeciw cesarzowi Karolowi V^[2]. W konsekwencji, cesarz najechał na Rzym i złupił go 6 maja 1527^[1]. Papież został zmuszony do ukrycia się w Zamku św. Anioła, lecz 5 czerwca tegoż roku został wzięty do niewoli^[1]. Dzięki obietnicy zapłacenia dużego odszkodowania i innych ustępstwach, papież został uwolniony w grudniu 1527^[1]. Ponieważ jednak Rzym został zniszczony, Klemens mieszkał w Orvieto oraz w Viterbo^[2]. W tym czasie Karol starał się przekonać papieża do zwołania soboru, w celu przerwania herezji^[1]. Pokój pomiędzy nimi został oficjalnie podpisany w czerwcu 1529 i przypieczętowany koronacją Karola na cesarza 24 lutego 1530^[2]. Klemens zbliżył się też do króla Franciszka, wydając swoją krewną, Katarzynę Medycejską za mąż za syna króla, Henryka^[2][5].

Jeszcze przed najazdem na Rzym, w 1524 roku, papież wysłał do Niemiec swojego legata, kardynała Lorenzo Campeggio^[1]. Na obradach w Norymberdze domagano się zwołania soboru w Trydencie^[1]. Ostatecznie odbył się jedynie zjazd stanów niemieckich 8 kwietnia 1530^[1]. W Augsburgu uchwalono reformacyjne Credo (tzw. Wyznanie augsburskie, będące jednym z dokumentów założycielskich Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego)^[1]. Przyczynił się także do oderwania się Anglii od Kościoła katolickiego, poprzez postawę wobec Henryka VIII^[2]. Początkowo chciał spełnić prośbę króla, o unieważnienie jego małżeństwa z Katarzyną Aragońską, lecz następnie przeniósł rozpatrywanie tej sprawy do Rzymu, by w 1533 ekskomunikować Henryka i unieważnić jego rozwód^[2]. Klemensowi nie udało się także zahamowanie rozwoju luteranizmu w Skandynawii, ani zwinglianizmu w Szwajcarii^[2]. Jedną z nielicznych udanych inicjatyw, było erygowanie kilku biskupstw w Ameryce Południowej^[2].

Klemens był podejrzewany o posiadanie nieślubnego syna, Aleksandra Medyceusza^[6][7]. Jego matką była czarnoskóra, afrykańska niewolnica^[6]. Pogląd ten był początkowo obalany przez historyka i znawcę Medyceuszy, Alfreda von Reumonta^[7]. Dobrze poinformowany kardynał Gasparo Contarini twierdził, że Aleksander był synem Wawrzyńca Wspaniałego^[7]. Jednak współcześni badacze i historycy potwierdzają tezę, że Aleksander był synem Klemensa VII^[8]. Pastor uważa, że papież prowadził się nienagannie po elekcji, ale w młodości zdarzały mu się ekscesy^[7].

W czerwcu 1534 Klemens poważnie zachorował^[9]. Po krótkiej poprawie, jego stan znowu się pogorszył; lekarze podejrzewali, że może to być skutek otrucia^[9]. Według różnych opinii, dolegliwości gastryczne mogły mieć złośliwy charakter lub też być wynikiem utworzenia się w ciele przetoki^[9]. W lipcu i sierpniu, stan papieża ulegał gwałtownym zmianom – raz wyglądał na całkowicie zdrowego, a innym razem był umierający^[9]. 21 września 1534 nastąpiło gwałtowne pogorszenie – znacznie wzrosła gorączka, a Klemens nagle osłabł^[9]. Zmarł 4 dni później^[9].

Grobowiec papieża znajduje się w rzymskiej bazylice Santa Maria sopra Minerva^[10]. Jako iż powszechnie został uznany za odpowiedzialnego za niezręczną politykę, która doprowadziła do tragedii Rzymu, jego grobowiec smarowano gnojem, a wypisane na płycie nagrobnej imię Clemens (czyli łaskawy) Pontifex Maximus – nieznany osobnik zmienił na InClemens (czyli bezlitosny)^[11].

 Osobny artykuł: Kardynałowie z nominacji Klemensa VII.

W czasie swojego pontyfikatu kreował 33 kardynałów, podczas 14 konsystorzy^[3].

W czasie pontyfikatu Hadriana VI artyści renesansowi nie przebywali w Rzymie^[12]. Na wieść o elekcji Klemensa natychmiast powrócili, mając nadzieję, że papież będzie ich mecenasem, tak jak miało to miejsce za czasów poprzedniego Medyceusza, Leona X^[12]. Jednym z głównych dzieł wykonanych w tamtych czasach było udekorowanie Stanzy Watykańskich; praca nad nimi została rozpoczęta jeszcze przez Rafaela za pontyfikatu Leona X^[12]. Papież współpracował także ze związanym ze swoim rodem historykiem, Francesco Guicciardinim, a także z filozofem i politykiem Niccolò Machiavellim^[12]. Zlecał prace artystom takim jak: Benvenuto Cellini czy Michał Anioł; temu ostatniemu, pod koniec pontyfikatu, polecił namalować słynny fresk – Sąd Ostateczny^[12].

Okres jego pontyfikatu jest negatywnie oceniany przez historyków Kościoła – Klemens jest uważany za typowego papieża renesansu^[1]. Papież obawiał się koncyliaryzmu (a więc utraty własnej realnej władzy) i głównie z tego powodu odmawiał zdecydowanie zwołania soboru. John Kelly uważał go za papieża niezdecydowanego i nierozumiejącego zmian zachodzących w Kościele^[2].

Ludwig von Pastor uznał, że Klemens był jednym z najbardziej pechowych papieży^[13]. Świadczy o tym fakt, jak szybko został zapomniany, a to co zapamiętano, to katastrofalny stan finansów i wysokie podatki^[13]. Nawet związany z Medyceuszami, Guiccciardini oskarżał go o „chłód serca”, słabość, niezdecydowanie i dwulicowość^[13].

Zdaniem współczesnego Klemensowi historyka, Paolo Giovio, papież był pozbawiony wielkoduszności i szczodrości, a cechowała go obłuda i skąpstwo^[14]. Ponadto Jovius uważał, że Klemens nikogo nie nienawidził i nikogo nie kochał^[14]. Polemikę z Joviusem podjął florencki polityk i pisarz, Francesco Vettori, który stwierdził, że nikt lepszy od Klemensa, nie zasiadał na Tronie Piotrowym^[14]. Do oceny Pastora, przyłączył się także Ferdinand Gregorovius, który uważał papieża za człowieka słabego, bojaźliwego i małego serca^[14]. W jego opinii bierność Klemensa wobec reformacji była brzemienna w skutkach dla Kościoła na całym świecie^[14]. Obarczył go także winą za stan finansów i Kurii Rzymskiej^[14].

• Pope Clement VII. Catholic Encyclopedia. [dostęp 2013-05-11]. (ang.).

• Klemens VII [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2019-01-16]  (ang.).
• Bulla Klemensa VII w bibliotece Polona